Việc lạm dụng các loại phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật quá mức trong sản xuất nông nghiệp thay vì các loại phân hữu cơ vi sinh truyền thống đã làm cho nhiều diện tích đất canh tác giảm độ phì nhiêu, mất cân đối dinh dưỡng, năng suất cây trồng giảm và gia tăng các chi phí sản xuất... Trong khi ở nông thôn, lượng phế phụ phẩm trong sản xuất nông nghiệp là rất lớn, nhưng chưa được khai thác đúng cách hoặc sử dụng hiệu quả để làm phân bón hữu cơ cho cây trồng, không những vậy còn gây ô nhiễm môi trường như việc đốt rơm, rạ sau thu hoạch lúa sẽ phát tán mầm bệnh...

Phân hữu cơ vi sinh

Phân hữu cơ vi sinh là loại phân bón rất tốt cho cây trồng mà các hộ nông dân có thể tự làm từ các loại phế phẩm như: Phân gia súc, rơm rạ, thân cây ngô, đậu, lạc, mía... được ủ với chế phẩm vi sinh, bón vào đất sẽ làm tăng độ phì nhiêu, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. 

1. Lợi ích của việc ủ và sử dụng phân hữu cơ vi sinh

- Giúp bà con sử dụng được các phế phụ phẩm từ trồng trọt, chăn nuôi sẵn có trong quá trình sản xuất, chăn nuôi... để tạo ra phân bón cho cây trồng, giảm chi phí đầu tư trong trồng trọt.

- Tiêu hủy các mầm bệnh có trong phân chuồng, nhất là khi gia súc, gia cầm bị bệnh.

- Phân hữu cơ vi sinh làm tăng độ phì nhiêu của đất và cải tạo đất rất tốt, nhất là đối với các loại đất đã và đang trong quá trình suy thoái. Đặc biệt là đối với các loại cây trồng cạn, phân hữu cơ vi sinh sẽ rất thích hợp vì giúp tăng độ tơi xốp, giữ độ ẩm cho đất, và hạn chế được rửa trôi đất.

- Sử dụng phân hữu cơ vi sinh rất an toàn và vệ sinh cho cây trồng, vật nuôi, con người, hạn chế các chất độc hại tồn dư trong cây trồng... Hạn chế được sự phát tán của các vi sinh vật mang mầm bệnh trên rau màu. Giảm thiểu sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, hạn chế tối đa ô nhiễm môi  trường.

- Tăng chất lượng và năng suất cho cây trồng.

2. Kỹ thuật ủ và sử dụng phân hữu cơ vi sinh:

a. Nguyên liệu sử dụng:

- Các loại phế phụ phẩm nông, lâm nghiệp như: Rơm rạ, thân lá cây ngô, lạc, đậu đỗ sau thu hoạch, cây phân xanh, bèo tây (lục bình)...; Vỏ cà phê, lạc, trấu...; Các loại mùn: than mùn (than bùn dùng trong sản xuất phân bón), mùn: mía, cưa, giấy...Phân gia súc, gia cầm...

- Cám gạo, rỉ mật hoặc mật mía (mật rỉ đường).

- Chế phẩm sinh học (Men ủ): Men cái hoặc men ủ hoàn chỉnh như chế phẩm EM...

Các nguyên liệu sử dụng để ủ phân hữu cơ

b. Các bước tiến hành ủ phân hữu cơ vi sinh

- Bước 1: Chọn nơi ủ

Địa điểm để ủ phân hữu cơ vi sinh nên thuận tiện cho việc ủ và vận chuyển khi sử dụng. Nền chỗ ủ lát gạch hoặc láng xi măng hoặc đất nện, nền bằng phẳng hoặc hơi dốc. Nếu nền bằng phẳng thì nên tạo rãnh xung quanh và hố nhỏ để tránh nước ủ phân chảy ra ngoài khi tưới quá ẩm. Bà con cũng có thể ủ trong nhà kho, chuồng nuôi khi không còn sử dụng để tận dụng được mái che. Nếu ủ trong kho phải thoát nước tốt. Để ủ 1 tấn phân thì cần diện tích nền khoảng 3 m2.

Đống ủ phân hữu cơ

- Bước 2: Chuẩn bị nguyên liệu

Để ủ 1 tấn phân hữu cơ vi sinh, bà con cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:

6 – 8 tạ phế phụ phẩm có nguồn gốc từ cây xanh

2 – 4 tạ phân chuồng
Chế phẩm sinh học

2 – 3 kg mật gỉ đường

3 kg cám gạo

- Bước 3: Chuẩn bị dụng cụ ủ phân hữu cơ vi sinh

Bà con chuẩn bị bình tưới ô doa, cào, cuốc, xẻng, rành. Vật liệu để che đậy, làm mái như bạt, bao tải, nilon...che đậy và các loại lá để làm mái tránh mưa, che nắng và giữ nhiệt cho đống ủ.

- Bước 4: Trộn chế phẩm vi sinh và nước rỉ mật

Bà con chia đều chế phẩm sinh học và nước rỉ mật đường làm 5 phần. Sau đó cho 1 phần chế phẩm và nước rỉ mật đường vào ô doa nước và khuấy đều.

- Bước 5: Tiến hành ủ

Bà con rải các loại nguyên liệu khó phân huỷ như mùn cưa, trấu, lá khô, thân lá cây ngô, rơm rạ xuống dưới cùng, chiều rộng khoảng 1,5 m, dày 0,3-0,4 m (20 % tổng lượng phế phụ phẩm); Sau đó rải đều một lớp phân chuồng lên trên (30 % tổng lượng phân chuồng để ủ) hoặc nước phân đặc, rồi tưới đều dung dịch chế phẩm và nước rỉ mật đường lên trên; Rắc thêm vài nắm cám gạo hoặc bột sắn để làm dinh dưỡng ban đầu cho vi sinh vật hoạt động mạnh; 

Tiếp tục rải các loại phế phụ phẩm lên trên một lớp dày 40 cm, rồi rải một lớp phân chuồng lên và tưới dung dịch chế phẩm sinh học + mật gỉ đường. Bà con tiếp tục từng lớp như vậy cho đến khi hoàn thành, sẽ thu được đống phân ủ cao khoảng 1,5m.

Xem thêm: Cách ủ bã nấm bằng chế phẩm EM làm giá thể trồng rau sạch.

Lưu ý: Nếu nguyên liệu ủ có độ ẩm ít, hoặc khô nhiều thì sau mỗi lớp ủ bà con cần tưới thêm nước, lượng nước khoảng 1 nửa đến 2 ô doa tùy thuộc vào nguyên liệu khô nhiều hay ít (kể cả nước dùng hòa chế phẩm).

Tưới nước cho đống ủ

- Bước 6: Che đậy đống ủ

Sau khi ủ xong, bà con che đậy đống ủ bằng bạt, bao tải dứa hoặc túi nilon. Để đảm bảo chất lượng tốt hơn và tránh ánh sáng chiếu trực tiếp đống ủ, nên che thêm tấm che bằng lá hoặc mái lợp. Khi mùa đông, cần phải che đậy kỹ để nhiệt độ đống ủ duy trì ở mức 40 - 50oC.

- Bước 7: Đảo đống ủ và bảo quản

Sau khi ủ vài ngày, thì nhiệt độ đống ủ tăng lên cao khoảng 40-50oC. Nhiệt độ này sẽ làm cho nguyên liệu nhanh bị khô và oxy cần cho hoạt động của vi sinh vật sẽ ít dần. Vì vậy, cứ khoảng 7-10 ngày, bà con cần tiến hành kiểm tra, đảo trộn và nếu nguyên liệu khô thì cần bổ xung nước (khoảng vài ô doa), nếu đống ủ quá ướt, cần dùng cây hoặc cào khêu cho đống phân thoáng khí để thoát hơi nhanh.

Cách kiểm tra nhiệt độ đống ủ: Sau khi ủ khoảng 7-10 ngày, bà con dùng gậy tre vót nhọn chọc vào giữa đống phân ủ, 10 phút sau rút ra, cầm vào gậy tre thấy nóng tay là được. 

Kiểm tra độ ẩm đống ủ: Nếu thấy nước ngấm đều trong phế phụ phẩm và khi cầm thấy mềm là đạt độ ẩm cần thiết. Với than bùn, mùn cưa, mùn mía... khi bóp chặt thấy nước rịn qua kẽ tay là đạt độ ẩm khoảng 50 %, nếu có nước chảy ra là quá ẩm, xòe tay ra thấy vỡ là nguyên liệu đang quá khô.

Sau ủ từ 15-20 ngày, bà con nên đảo đống ủ. Đối với các loại nguyên liệu khó phân hủy như thân cây ngô, rơm rạ thì cứ sau 20 ngày đảo 1 lần.

c. Cách dùng phân hữu cơ vi sinh cho cây trồng

Thời gian ủ phân hữu cơ vi sinh dài hay ngắn tuỳ theo loại nguyên liệu và mùa vụ, thường kéo dài từ 1-4 tháng. Khi thấy đống phân có màu nâu đen, tơi xốp, có mùi chua nồng của dấm, cho tay vào đống phân thấy ấm vừa tay là phân đã đủ độ hoai mục, có thể đem sử dụng. Đối với phân dùng không hết, bà con nên đánh đống lại, che đậy cẩn thận hoặc đóng bao lại để bảo quản tốt hơn. Phân ủ xong sử dụng tốt nhất trong vòng 1 năm và hiệu quả sử dụng đạt cao nhất trong một tháng khi phân ngẫu.

Phân hữu cơ vi sinh chủ yếu dùng để bón lót cho cây trồng, có thể sử dụng để bón thúc đối với các loại rau và hoa.

Bón phân cho cây trồng

Với phân hữu cơ vi sinh được ủ từ những nguyên liệu sẵn có, bà con sẽ tiết kiệm được đáng kể chi phí cho phân hóa học, không những vậy còn bảo vệ được môi trường nông thôn và đất canh tác, cho năng suất cây trồng cao hơn, và mang lại hiệu quả kinh tế bền vững!

Tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi để cập nhật những kỹ thuật gieo trồng, chăn nuôi mới nhất mang lại hiệu quả cho nền nông nghiệp hữu cơ tại nước nhà và tìm cho mình nhhững sản phẩm máy 3A đa năng tiện ích!